Guterres’den, dünya 'barut fıçısı' olmaya doğru ilerlerken küresel çözüm çağrısı

BM Genel Sekreteri António Guterres, Salı günü yıllık üst düzey toplantısını açan BM Genel Kurulu'na yaptığı açıklamada, dünyanın giderek artan sayıda hükümetin “hapisten bedava çıkma kartı” almaya hak kazandığını düşündüğü bir “kutupluluk arafında” kilitlendiğini söyledi.

Genel Kurul öncesinde BM'nin çalışmalarına ilişkin 2024 raporunu açıklayan Guterres, dünya liderlerinin Gazze, Ukrayna, Sudan ve diğer yerlerdeki şiddetli çatışmaların gölgesinde toplandığını ve iklim değişikliği, yoksulluğun sona erdirilmesi ve yapay zekânın kontrol altına alınması konularında belirsizliğin arttığını söyledi. 

Guterres “Dünyamız bir kasırga içinde. Destansı bir dönüşüm çağındayız - daha önce hiç görmediğimiz küresel çözümler gerektiren zorluklarla karşı karşıyayız -” ifadelerini kullandı. 

Guterres görünürde bir son olmaksızın jeopolitik bölünmelerin derinleştiği, dünya genelinde sıcaklıkların yükseldiği, savaşların şiddetlendiği ve nükleer duruş ve yeni silahların “karanlık bir gölge düşürdüğü” bir durumda olunduğunu kaydetti. 

Genel Sekreter, “Hayal bile edilemeyecek bir noktaya doğru ilerliyoruz - dünyayı içine çekme riski taşıyan bir barut fıçısı” dedi.

İki temel gerçek

Guterres, toplantıya katılan Devlet ve Hükümet Başkanlarına iki “temel gerçekle” karşılarında durduğunu söyledi: 

“Birincisi, dünyamızın durumu sürdürülemez - bu şekilde devam edemeyiz. İkincisi, karşılaştığımız güçlükler çözülebilir - ancak bunun için uluslararası sorun çözme mekanizmalarının sorunları gerçekten çözdüğünden emin olmamız gerekiyor.”

BM Genel Sekreteri BM Üye Devletlerinin Gelecek Paktı olarak bilinen ileriye dönük bir deklarasyon üzerinde mutabık kaldığı Gelecek Zirvesi’nin “bir ilk adım” olduğunu ancak “önümüzde uzun bir yol olduğunun” altını çizdi.

Guterres bu noktaya ulaşabilmek için sürdürülemezliğin üç ana etmeniyle yüzleşmek gerektiğini söyledi ve bu etmenleri şöyle sıraladı:

- İhlallerin ve suistimallerin uluslararası hukukun ve BM Antlaşması’nın temelini tehdit eden bir cezasızlık dünyası

- Adaletsizliklerin ve mağduriyetlerin ülkeleri zayıflatmakla ve hatta uçurumun kenarına itmekle tehdit ettiği bir eşitsizlik dünyası.

- Ve yönetilemeyen küresel risklerin geleceğimizi bilinmeyen şekillerde tehdit ettiği bir belirsizlik dünyası.

“Bu cezasızlık, eşitsizlik ve belirsizlik dünyaları birbiriyle bağlantılı ve çarpışıyor” diyen Guterres, cezasızlık seviyesinin siyasi olarak savunulamaz ve ahlaki olarak tahammül edilemez olduğunu ve uluslararası hukuku çiğneyebileceklerini, BM Antlaşmasını ihlal edebileceklerini ve başka ülkeleri işgal edebileceklerini düşünenlerin ‘hapisten bedava çıkma hakkına sahip olduklarını’ sözlerine ekledi. 

'Gazze'de kesintisiz kabus' 

Genel Sekreter, bu cezasızlığın Orta Doğu'da, Avrupa'nın kalbinde, Afrika Boynuzu'nda ve ötesinde açıkça görüldüğünü söyledi. 

Ukrayna'daki savaşın “durma emaresi göstermeden yayıldığını ve sivillerin artan ölü sayıları, parçalanmış hayatlar ve toplumlarla bedel ödediğini” vurgulayan Genel Sekreter, “BM Antlaşması, uluslararası hukuk ve BM kararlarına dayalı adil bir barışın zamanı gelmiştir.

Genel Sekreter, “Bu arada Gazze, tüm bölgeyi kendisiyle birlikte tehdit eden, durmak bilmeyen bir kâbustur” ifadesini kullandı. 

Lübnan'dan öteye bakmaya gerek olmadığını kaydeden Guterres, bu tırmanışın herkesi alarma geçirmesi gerektiğini kaydetti. Genel Sekreter “Lübnan uçurumun kenarında. Lübnan halkı - İsrail halkı - ve dünya halkı - Lübnan'ın bir başka Gazze olmasını göze alamaz” dedi.

Sudan konusunda ise “acımasız bir iktidar mücadelesinin” kıtlığın yayılmasıyla ortaya çıkan bir insani felakete yol açtığını söyledi. “Yine de dış güçler, barışı bulmaya yönelik ortak bir yaklaşım olmaksızın müdahale etmeye devam ediyor” dedi.

Bir 'kutupluluk arafı'

Çatışmaların ve derinleşen siyasi bölünmelerin dünyayı bir “kutupluluk arafında” bıraktığını söyleyen Genel Sekreter, giderek daha fazla ülkenin jeopolitik bölünmelerin boşluklarını doldurduğunu ve hesap vermeden istediklerini yaptıklarını söyledi.

Guterres, “İşte bu nedenle BM Antlaşmasını yeniden teyit etmek, uluslararası hukuka saygı göstermek, uluslararası mahkemelerin kararlarını desteklemek ve uygulamak ve dünyada insan haklarını güçlendirmek her zamankinden daha önemli. Her yerde ve her zaman” dedi.

'Arzuladığımız geleceği seçmeliyiz'

BM Genel Sekreteri, yaşanmakta olan destansı dönüşümleri yönetmenin; arzuladığımız geleceği seçmenin ve dünyamızı ona doğru yönlendirmenin hepimizin çıkarına olduğunu vurguladı.  

Guterres “Birçokları bugün farklılıkların ve bölünmelerin çok büyük olduğunu söylüyor. Ortak iyilik için bir araya gelmemizin imkânsız olduğunu söylediler. Sizler bunun doğru olmadığını kanıtladınız” dedi ve Gelecek Zirvesi'nin diyalog ve uzlaşma ruhuyla ‘dünyamızı daha sürdürülebilir bir yola yönlendirmek için güçlerimizi birleştirebileceğimizi’ gösterdiğini hatırlattı.  

BM Genel Sekreteri ancak Zirve'nin bir son olmadığını da ifade ederek, “Bu bir yolculuğun başlangıcı, kasırganın içinde bir pusula. Devam edelim. Dünyamızı daha az cezasızlığa ve daha fazla hesap verebilirliğe.... daha az eşitsizliğe ve daha fazla adalete... daha az belirsizliğe ve daha fazla fırsata doğru taşıyalım” diye konuştu.