Paris 2024 Olimpiyatları ile Oyunu Değiştiriyoruz: Kadın ve Erkek Sporcularda Eşit Katılım

2024 Olimpiyatları, tarihin en cinsiyet eşitliğine sahip Olimpiyat Oyunları olarak öne çıkıyor. 26 Temmuz – 11 Ağustos tarihleri arasında Fransa’nın Paris kentinde düzenlenecek olan Olimpiyatlarda ilk kez, kadın ve erkek sporcular arasında yüzde 50 - 50 denklik sağlanacak. Bu tarihi eşitlik, yıllardır rekorlar kıran, stereotipleri yıkan ve gelecek nesillere ilham kaynağı olan tüm kadın sporcuların ortak bir başarısı niteliğinde.  

Türkiye Cumhuriyeti'nin Olimpiyat Oyunları'ndaki yüzüncü yılına girerken, Paris 2024'teki Team Türkiye, 102 sporcusuyla ülkemize gurur dolu anlar yaşatmaya hazırlanıyor. 18 spor dalında yarışacak olan bu takımda, 54 kadın ve 48 erkek sporcu yer alıyor. Bu, Londra 2012'den sonra kadın sporcuların sayısının erkeklerden fazla olduğu ikinci Olimpiyat Oyunları olacak. Paris 2024 Yaz Olimpiyat Oyunları, 26 Temmuz- 11 Ağustos 2024 tarihleri arasında gerçekleştirilecek ve 32 spor dalında, 10.500’ü aşkın sporcunun katılımıyla, 329 madalya mücadelesine sahne olacak. 

Sporda toplumsal cinsiyet eşitliliğine dair kazanımlar ise son yıllarda önemli bir artış gösterdi. Uluslararası Olimpiyat Komitesi'nde (IOC) kadın üyelerin oranı %41’e ulaşarak, son on yılda, %100’lük bir artış gösterdi. Yedi ülkede spor izleyicileri arasında yapılan bir araştırmaya[i] göre katılımcıların %88’i profesyonel kadın sporcuları etkileyici rol modeller olarak görüyor. Olumlu yöndeki bu değişimlere rağmen sporun pek çok alanında toplumsal cinsiyet eşitsizliği devam ediyor. Sosyal beklentiler, nitelikli spor programlarına olan yatırım eksikliği ve benzeri pek çok nedenle 14 yaş çocukları arasında spor faaliyetlerini tümüyle bırakan kız çocuklarının sayısı erkek çocuklara oranla iki kat daha fazla. Spor liderliğinde erkek hakimiyeti sürerken, kadın sporcular sunulan fırsatlar, sponsorluklar, medya görünürlüğü ve eşit oyun koşulları göz önünde bulundurulduğunda hala önemli eşitsizliklerle karşı karşıya kalıyorlar.

Uluslararası Olimpiyat Komitesi (IOC) ve UN Women, 2012 yılından bu yana spor ekosisteminde toplumsal cinsiyet eşitliğini hızlandırmak için önemli bir küresel iş birliği yürütüyor. Bu ortaklık, kadınların ve kız çocuklarının spor yoluyla güçlendirilmesi ve spor politikalarının kadınların özel ihtiyaçlarını göz önünde bulundurarak geliştirilmesi için çalışıyor. Bu iş birliğini Türkiye’de daha da genişletmek amacıyla UN Women Türkiye Ülke Direktör Vekili Zeliha Ünaldı ve Türkiye Milli Olimpiyat Komitesi Başkanı Prof. Dr. Uğur Erdener 17 Temmuz’da Ankara’da bir araya geldi. Görüşmede, sporda ve spor ile kadın ve kız çocuklarının güçlenmesi için yeni ortak çalışmalar üzerine istişarede bulunuldu. 

Sporun, toplumsal cinsiyet eşitliğinin gerçekleşmesi ve kadın ve kız çocuklarının güçlenmesinden çok önemli bir araç olarak kabul eden UN Women, toplumsal cinsiyete dayalı engelleri ve ayrımcılığı ortadan kaldırmak için spor kurumlarıyla iş birliği yapmaktadır. UN Women’ın HeForShe girişimi ve Fenerbahçe Spor Kulübü, Türkiye’nin en büyük sanayi şirketlerinden Tüpraş’ın desteğiyle 2018 yılından bu yana Türkiye’de sporda ve spor aracılığıyla toplumsal cinsiyet eşitliğini ve kadınların güçlenmesini ilerletmek için çalışmalar yapmaktadır. UN Women Türkiye, küresel "Nesiller Boyu Eşitlik için Spor" ilkeleri doğrultusunda, Fenerbahçe Spor Kulübü ile geçmiş yıllardaki deneyimlerini de dikkate alarak, “Toplumsal Cinsiyete Duyarlı Spor Kurumu Rehberi”ni geliştirdi. Rehber, altı küresel ilkenin her biri için ölçülebilir ve somut eylemlere ve göstergelere dayanıyor ve spor kurumlarının kadınların ve kız çocuklarının güçlenmesini sağlama ve toplumsal cinsiyet eşitliğini arttırma hedeflerini hayata geçirmelerini desteklemeyi amaçlıyor. Böylece, spor kurumlarının toplumsal cinsiyet eşitliği konusunda mevcut durumlarını kapsamlı bir şekilde değerlendirmeleri, eksiklikleri ve engelleri giderecek tedbirleri geliştirmeleri, bu tedbirleri uygulamaları, ilerlemeleri izlemeleri ve bildirmeleri için sistematik bir yol sunuyor. 

UN Women Türkiye Ülke Direktör Yardımcısı Zeliha Ünaldı, “Sportif faaliyetler toplumsal cinsiyet eşitliği önündeki engelleri ve ayrımcılığı ortadan kaldırmak, kadınların ve kız çocuklarının güçlenmesini sağlamak açısından önemli bir rol oynar. Paris 2024 Olimpiyatları’nda, tarihte ilk kez elde edilen eşit sayıda katılımın, kadın sporcuların yıllar süren başarılı mücadelesinin ve eşitlik yolunda atılan adımların sonucu olduğunu biliyoruz. Kadınların ve kız çocuklarının spor yoluyla güçlenmesi, sadece spor alanında değil, yaşamın her alanında büyük bir değişim yaratacaktır. Sporun kadınlar ve kız çocukları üzerindeki olumlu etkilerini artırmak için politika yapıcılar ve spor uygulayıcılarının iş birliği yapması, şiddeti önleyici yasalar ve politikalar geliştirmesi, kadınların yaptığı sporlara daha fazla yatırım yapılması ve kadın sporcuların daha fazla görünürlük kazanması gerekmektedir. Paris 2024 Olimpiyat Oyunları, Türkiye için sadece uluslararası bir spor etkinliği değil, aynı zamanda toplumsal cinsiyet eşitliği mücadelesinde büyük bir adım olacak.” dedi.

Paris 2024 Olimpiyat Oyunlarına katılan Team Türkiye, güreş, tekvando ve boks gibi geleneksel olarak erkeklerin egemen olduğu spor dallarında daha fazla sayıda kadın sporcudan oluşuyor. Güreş takımı, 5 kadın sporcu, serbest stilde 2 erkek sporcu ve greko-romende 4 erkek sporcudan oluşmaktadır. Boksta ise 5 kadın ve 3 erkek, tekvandoda ise 3 kadın ve 2 erkek sporcu yer alıyor.

Türkiye Milli Olimpiyat Komitesi (TMOK) Başkanı Prof. Dr. Uğur Erdener, Paris 2024'teki tarihi katılım hakkında şunları söyledi: “Paris 2024 Olimpiyat Oyunları, dünya çapındaki sporcuların sadece sportif yeteneklerini sergileyecekleri bir platform değil, aynı zamanda sporda cinsiyet eşitliği adına bir dönüm noktası olacak. Kadın ve erkek sporcuların eşit temsil edileceği bu Oyunlarda Team Türkiye olarak kadın sporcularımızın daha fazla olduğu bir ekiple yer almak, bizler için büyük bir gurur kaynağı. Kadın sporcularımızın son yıllarda gösterdiği başarılar, ülkemizin yanı sıra uluslararası çapta da ilham oluyor ve cinsiyet eşitliği mücadelesine güç veriyor. Paris 2024 Olimpiyatları'nda elde edeceğimiz başarıların, geleceğin kadın sporcu ve liderlerine ışık olacağına ve toplumsal cinsiyet eşitliği yolundaki çabalara büyük katkı sağlayacağına gönülden inanıyorum.”

TMOK Sporcu Komisyonu Başkanı ve A Milli Voleybol Takım Kaptanı Eda Erdem şunları söyledi: "Kız çocuklarının spora katılımı, onların hayat becerilerini geliştirmeleri için çok kıymetli. Hayata hazırlanmanın en verimli yollarından birisi spordur. Çocuklarımızın kendi yeteneklerine inanma, dayanıklılık ve takım çalışması gibi yönlerini geliştirir. Sağlıklı olmalarını, özgüven kazanmalarını ve sosyal becerilerini arttırarak daha iyi eğitim ve iş fırsatları elde etmelerini sağlar. Sporun kadınlar ve kız çocukları üzerindeki olumlu etkilerini artırmak için yapılması gereken yatırımlarımızın sonu yok. Daha çok kız çocuğumuzun spora yönlenmesi ve motive olması için Paris 2024 önemli bir fırsat. Tüm kafile olarak elimizden gelenin en iyisini yapacak ve çocuklarımıza ilham olmaya çalışacağız."

Kadınlar için Spor ve Fiziksel Aktivite Derneği (KASFAD) tarafından hazırlanan Sporda Toplumsal Cinsiyet Eşitliği 2023 Raporuna göre:

• 62 spor federasyonuna kayıtlı 7.294.042 lisanslı sporcunun %36,72’si kadındır.
• Spor federasyonlarının genel sekreterlerinin %14,06’sı, yönetim kurulu üyelerinin ise %8,10’u kadındır.
• Spor federasyonlarının %39,06'sının yönetim kurullarında hiç kadın üye bulunmamaktadır.
• 59 spor federasyonuna bağlı 302.502 antrenörün %33,75’i kadındır.
• Gençlik ve Spor Bakanlığı üst yönetiminde hiç kadın yönetici bulunmamaktadır.
• TMOK’da personelin %46’sı kadındır. TMOK Başkanı erkek, Genel Sekreteri ise kadındır. (TMOK) Başkanı erkek, Genel Sekreteri kadındır. Yönetim Kurulunda kadın üye oranı %36, erkek üye oranı %64’tür. TMOK Spor Komisyonu eşit sayıda kadın ve erkek üye ile cinsiyet eşitliğine ulaşmıştır.

Sporun, toplumsal cinsiyet eşitliğinin gerçekleşmesi ve kadın ve kız çocuklarının güçlenmesinden çok önemli bir araç olarak kabul eden UN Women, toplumsal cinsiyete dayalı engelleri ve ayrımcılığı ortadan kaldırmak için spor kurumlarıyla iş birliği yapmaktadır. UN Women’ın HeForShe girişimi ve Fenerbahçe Spor Kulübü, Türkiye’nin en büyük sanayi şirketlerinden Tüpraş’ın desteğiyle 2018 yılından bu yana Türkiye’de sporda ve spor aracılığıyla toplumsal cinsiyet eşitliğini ve kadınların güçlenmesini ilerletmek için çalışmalar yapmaktadır. UN Women Türkiye, küresel "Nesiller Boyu Eşitlik için Spor" ilkeleri doğrultusunda, Fenerbahçe Spor Kulübü ile geçmiş yıllardaki deneyimlerini de dikkate alarak, “Toplumsal Cinsiyete Duyarlı Spor Kurumu Rehberi”ni geliştirdi. Rehber, altı küresel ilkenin her biri için ölçülebilir ve somut eylemlere ve göstergelere dayanıyor ve spor kurumlarının kadınların ve kız çocuklarının güçlenmesini sağlama ve toplumsal cinsiyet eşitliğini arttırma hedeflerini hayata geçirmelerini desteklemeyi amaçlıyor. Böylece, spor kurumlarının toplumsal cinsiyet eşitliği konusunda mevcut durumlarını kapsamlı bir şekilde değerlendirmeleri, eksiklikleri ve engelleri giderecek tedbirleri geliştirmeleri, bu tedbirleri uygulamaları, ilerlemeleri izlemeleri ve bildirmeleri için sistematik bir yol sunuyor.