UN Women - IPU “Siyasette Kadın 2023” haritasına göre: Kadınların siyasete katılımı eşitlikten hala çok uzakta

Birleşmiş Milletler Kadın Birimi (UN Women) ve Parlamentolar Arası Birlik (IPU) tarafından 2005 yılından bu yana hazırlanan haritanın, 2023 yılı nüshası yayınlandı. IPU-UN Women 2023 haritasına göre dünya genelinde daha fazla kadın politikada karar alma süreçlerine katıldı fakat toplumsal cinsiyet eşitliği hala sağlanamadı.

Harita, 1 Ocak 2023 itibarıyla kadınların yönetici pozisyonlarında ulusal parlamentodaki en güncel oranlarını ve bölgesel dağılımını gösteriyor. Verilere göre; dünya genelinde siyasi lider rolündeki kadınların oranının hem hükümette hem de parlamentoda artışı söz konusuyken, bu oran bazı ülkelerde hala çok düşük.

UN Women İcra Direktörü Sima Bahous şunları söyledi: “Bu veriler bize kadınların devlet ya da hükümet başkanlığı kademelerinde yeterli seviyede temsil edilmediklerini gösteriyor. Bakanlıkların dörtte birinden daha azında kadınlar bulunurken, ekonomi, savunma ve enerji gibi bakanlıklarda erkeklerin hakimiyeti devam ediyor. Tam demokrasi, ancak kadınların eşit katılımı ile gerçekleşebilir. Kadın liderlere karşı devam eden şiddet ve tehditler, ekonomik ve sosyal iyileşmeye olan ihtiyacı dile getirecek adayların ve oy verenlerin seslerini duyurmasını engelliyor. Gerçekten eşitliği sağlayacak bir değişikliğe ihtiyacımız var.”

IPU Genel Sekreteri Martin Chungong ise şunları söyledi: “Bu sene siyasette kadınların sayısında artış gözlemlemek bize cesaret verdi. Ancak mevcut büyüme oranları, toplumsal cinsiyet eşitliğine erişmek için hala gidilecek çok yolumuz olduğunu gösteriyor. İklim değişikliği krizleri, jeopolitik gerilimler, ekonomik istikrarsızlık ve sosyal eşitsizlik gibi sorunların çözümü için, kadınların yeteneklerinin daha iyi değerlendirilmesi ve siyasete girmelerinin teşvik edilmesi gerekiyor.”

Veriler geniş küresel eşitsizlikleri ortaya koyuyor

1 Ocak 2023 itibarıyla ülkelerin %11.3’ünde devlet başkanı kadınlar varken, %9.8’inde hükümet başkanı kadın bulunuyor (193 ülkenin 19’u). 10 yıl önce bu rakamlar sırasıyla %5.3 ve %7.3 idi. Tüm bölgeler arasında Avrupa, kadınların siyasete katılımının çoğunlukta olduğu en fazla sayıda ülkeye sahip olmaya devam ediyor.

“Siyasette Kadın 2023” haritasına göre dünya genelinde kadın milletvekillerinin, 2021’deki oranı %25.5’ten %26.5’e yükselirken, 2021’de %20.9 olan parlamentodaki kadın meclis başkanları oranının %22.7’ye ulaştığı görünüyor.

Güncel verilere göre kadın bakanların oranı tüm dünyada %22.8. Bakanlık kabinesinde en yüksek kadın oranına sahip bölgeler Avrupa ve Kuzey Amerika (%31.6) ile Latin Amerika ve Karayipler (%30.1). Orta Asya ve Güney Asya %10.1, Pasifik Adaları %8.1 ile kadınların bakanlıklarda en az temsil edildiği bölgeler. Birçok Avrupa ülkesinde ise (13 ülke) %50 oranından daha fazla kadın bakanlık koltuklarında oturuyor.

Kadınların bakanlıklardaki temsiliyeti düşük oranlarda olmasına rağmen, kadınlar çevre (%32), kamu yönetimi (%30) ve eğitim (%30) alanlarında bakanlık pozisyonlarında yer alıyor ve toplumsal cinsiyet eşitliği, insan hakları ve sosyal haklar konularında liderlik pozisyonlarında bulunuyor. Buna karşılık, erkekler ekonomi, savunma, adalet ve içişleri gibi bakanlıklara hakim olmaya devam ediyor.

“Siyasette Kadın 2023” haritasına göre Türkiye’deki durum

Kadınların siyasal yaşama eşit katılımının önünde duran yapısal engeller ancak belirli hedefi olan geçici özel önlemler ile aşılabilir. Geçici özel önlemlerin başında farklı şekillerde uygulanabilecek olan kota uygulamaları geliyor. Bu uygulamalar çerçevesinde özellikle önümüzdeki günlerde Türkiye’de gerçekleşecek olan milletvekili genel seçimi öncesinde, siyasi partilerin daha fazla kadın adaya listelerinde yer vermesi ve kadınları listelerde kazanabilecekleri sıralara yerleştirmeleri büyük önem taşıyor.

Aday listelerinin oluşturulmasında cinsiyet kotasının uygulaması, listelerdeki toplam aday sayısının belli bir oranını kadınlar için ayrılması ve listelerin kazanabilecek sıralarına kadınların yerleştirilmesi için cinsiyet kotasının fermuar sistemi ile desteklenmesi örnek olarak verilebilir. Yasal cinsiyet kotası olmasa da eşit katılım için siyasi partiler aday listelerinin yanı sıra tüm yönetim ve karar alma pozisyonları için kendi cinsiyet kotalarını uygulayabilir. Siyasi partilerin kadın adaylara yanlızca adaylık ücretleri için değil kampanya çalışmaları ve seçim dönemi boyunca da finansal destek sağlamaları da bir geçici özel önlem olarak büyük ölçüde katkı sağlayacaktır.

Siyasette Kadınlar 2023 Haritası'nın İngilizce ve Türkçe versiyonlarına erişmek için: https://turkiye.un.org/en/224323-women-politics-map-2023