"Açık Bilim" COVID-19 aşısı araştırmalarını hızlandırabilir mi?

Birleşmiş Milletler COVID-19 virüsüne karşı aşı geliştirme çalışmalarının hız kazanması, yanlış bilgi ile mücadele ve bilimin tüm potansiyelini ortaya çıkarmak adına güvenilir bilimsel bilgi ve araştırmaların ücretsiz olarak herkese açık hale getirilmesi için çağrı yapıyor.

Herkes güvende olmadan hiç kimsenin güvende olmayacağını vurgulayan Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), aylardır ülkeleri ve bilim insanlarını işbirliği yapmaya çağırıyor.  Bu nedenle hükümetler, bilim insanları, vakıflar , özel sektör ve diğer paydaşları biraraya getiren ACT-Accelerator programı kurulmuştu.

Ekim ayında DSÖ Genel Direktörü Tedros Ghebreyesus Adhanom, İnsan Hakları Yüksek Komiseri Michelle Bachelet ve UNESCO Genel Direktörü Audrey Azoulay yaptıkları ortak çağrıda “açık bilim” için çağrı yapmış bunun bir insan hakları hususu olduğunu vurgulamışlardı.

Peki tam olarak “Açık Bilim” ne anlama geliyor ve BM neden bunu yaygın hale getirmek için çaba sarfediyor?

“Açık Bilim” nedir?

Açık Bilim bilimsel bilgi, yöntem, veri ve kanıtların ücretsiz olarak herkese açık hale getirilmesini ve böylelikle bilimsel süreçlerin daha şeffaf ve kapsayıcı olmasını hedefleyen bir hareket.

Bilimsel topluluğun başlattığı Açık Bilim hareketi hızlı bir şekilde ülkeler arasında yayılırken, yatırımcılar, girişimciler, politika belirleyiciler ve vatandaşlar da bu çağrının parçası olmaya başlıyor. Ancak hala küresel olarak “Açık Bilim”in tam olarak anlamı ve sunabileceği fırsatlar ve ortaya çıkarabileceği sorunlar tam olarak anlaşılmış değil.

Açık Bilim neden önemli?

Açık Bilim bilimin ve toplumun faydası için bilimsel işbirliği ve bilginin paylaşımını öngörüyor. Açık Bilim bu şekilde daha çok ve daha iyi bilimsel bilginin ortaya çıkıp daha fazla yayılacağını savunuyor.

UNESCO bilgiyi geniş kitlelere açan Açık Bilim’i “gerçek bir oyun değiştirici” olarak tanımlıyor.

Neden şimdi?

Her zamankinden daha da fazla bağlantılı olan dünyada sorunların üstesinden gelmek için güçlü uluslararası bilimsel işbirliğini sağlamak büyük önem taşıyor. COVID-19 pandemisi ile mücadele zaten bunun en önemli örneğini oluşturuyor.

Açık Bilimin pandemi üzerindeki etkisi nedir?

Bu küresel krizde uluslararası işbirliği sayesinde Açık Bilim’in ilkelerini benimseyen bilim insanları koronavirüsün özelliklerini daha iyi anlamada aşama kaydettiler.  Bilimsel dergiler, üniversiteler, özel laboratuvarlar ve veri bankaları Açık Bilim hareketine katılarak veri ve bilgileri açık erişime açtılar. 115 bin yayın ile virüs ve pandemiye ilişkin bilgi sağlandı ve bu yayınların yüzde 80’ine ücretsiz erişim sağlandı.

BM Açık Bilim’i nasıl destekliyor?

Açık Bilimden tam anlamıyla fayda sağlanması için UNESCO Açık Bilimin değer ve ilkeleri konusunda küresel bir konsensüs sağlamak için çalışıyor. Açık Bilim konusunda UNESCO’nun tavsiyelerinin (UNESCO Recommendation on Open Science ) küresel olarak Açık Bilim’in standartlarını belirleyecek uluslararası araç olması öngörülüyor.